The Future Library // Gepubliceerd in See All This Magazine // Herfst 2018

59°59'10.8"N 10°41’48.7”E
(de coördinaten van de toekomstbibliotheek)

Een bos waarin de stemmen van honderd schrijvers fluisteren in een bibliotheek die nog komen gaat. Een interview met kunstenaar Katie Paterson over The Future Library die in 2114 wordt opengesteld.
​ 
Aan de rand van een Noors woud groeit The Future Library. Je kunt er al ronddwalen, maar er is nog geen boek te bekennen. De komende eeuw zullen honderd auteurs een manuscript voor deze plek schrijven, dat in 2114 worden gedrukt op papier van de duizend sparren die er nu ontkiemen. Deze wonderschone bloemlezing is een werk van beeldend kunstenaar Katie Paterson, die de uitgestrektheid van tijd en het universum verweeft met ons vermogen verre oorden te verbeelden.

Katie Paterson (1981) woont en werkt in Glasgow. Eerder bracht zij al dode sterren in kaart, zond ze het geluid van smeltende ijskappen uit op de radio en schoot ze een meteoriet terug de kosmos in. Haar werk verkent verschillende dimensies en maakt dan ook flinke sprongen: van de rand van het universum tot de titel van een nog ongelezen sage. Ik belde haar op voor het grootse verhaal achter The Future Library, dat ze me in alle bescheidenheid vertelde.

‘Ik was aan het dagdromen terwijl ik boomringen op een boek tekende, toen ik de connectie zag tussen de cirkels en hoofdstukken in een verhaal: elk vol met werelden die met de tijd groeien.’ Het idee sluimerde een tijdje, maar toen de kunstenaar een festival in een Noors bos bezocht, kwam het weer aan de oppervlakte. Deze keer raakte ze zo enthousiast dat ze besloot tien dagen in het bos te verblijven om erover na te denken. ‘Ik had geen elektriciteit en stromend water en was helemaal alleen. Langzaam doemde het idee voor een kunstwerk op: een bos dat een eeuw lang zal groeien, met daarin de stemmen van honderd verschillende auteurs.’

Voorbij de tijd
Het project leek haar eerst onmogelijk, maar gelukkig wilden veel mensen helpen om het te realiseren. Ze vormen een trust en boswachters hielpen om de perfecte locatie te vinden. Het moest een plek zijn die makkelijk te bereiken is, maar toch ver weg voelt. Groots, maar intiem. Het werd een bos vlakbij Oslo. ‘We hebben eerst de bomen gekapt die er al stonden. Daarna hebben we de duizend sparren geplant die er nu groeien.’ Vervolgens maakte ze met de trust een wensenlijst van auteurs. ‘Ze worden geslecteerd om hun gave om voorbij tijd en generaties te kijken, dus natuurlijk vroegen we Margaret Atwood.’ Toen zij ‘ja’ zei viel alles op zijn plek: als Atwood meedoet, helpen anderen ook. David Mitchell, Sjón en Elif Shafak volgden. ‘Het is waanzinnig dat zij bereid zijn om werk te maken waarvoor ze tijdens hun leven nooit waardering zullen ontvangen. Het is ongelooflijk genereus, en ik kan niet wachten om te zien wie in hun voetsporen zullen treden.’

De kunstenaar vertelt hoe de auteurs allemaal op een andere manier resoneren met het project. ‘Atwood’s verhalen reizen era’s vooruit en speculeren over hoe de wereld er dan uitziet. Haar deelname voelt dan ook als een schitterend eerste hoofdstuk van de Future Library. Ook David Mitchell maakt sprongen door de tijd: lichtjaren vooruit, om vervolgens via het heden weer duizenden mijlen terug te reiken. Het voelt als een boeiende parallel met het project. De IJslandse Sjón schrijft boeken, gedichten en opera’s die verbonden zijn met tijd en mythologie. Zijn werk sluit zó goed aan bij het project dat het haast voelt als een verhaal dat hij zelf had kunnen schrijven. Het werk van Elis Shifak is magisch. Het gaat veelal over hedendaagse problemen en grenzen, maar zij heeft de kracht om daar overheen te kijken en mensen met elkaar te verbinden: van groepen minderheden tot reusachtige naties.’ De regels voor auteurs zijn strikt: het boek moet in de originele taal geschreven worden, het mag van elke genre zijn en variëren van één woord tot duizend bladzijden. Maar niemand mag het lezen en ze mogen er niet over praten. Het enige wat ze mogen delen is de titel. ‘Het geeft de auteurs veel vrijheid. Ze kunnen schrijven wat ze willen en niemand van hun generatie zal erover oordelen.’

Schrijven op de maan
De manuscripten worden overhandigd tijden een jaarlijks ritueel in het bos. De auteur komt en wandelt samen met een groep mensen naar het bos. Daar drinken ze koffie bij een vuur en wordt de titel onthuld. Het boek van Margaret Atwood heet Scribbler Moon. ‘Ik heb een grote fascinatie met de maan dus ik was verrukt toen ik de titel hoorde. Die spreekt enorm tot de verbeelding en ik fantaseer er dan ook graag over. Misschien gaat het over schrijven op de maan, of schrijven over de maan. Ik heb geen idee, maar met Atwood vermoed ik dat het erg activistisch is.’

De titel van David Mitchel komt van een Japanse componist en heet Trough me Flows What you call Time. ‘Ik stel me een verhaal in een rivier van tijd voor, waar je overheen peddelt en die je overal kan brengen. De titel van Sjón is zo lang en poëtisch dat het een gedicht op zichzelf is. De Engelse vertaling van zijn titel is: VII: As My Brow Brushes on the Tunics of Angels or The Drop Tower, the Roller Coaster, the Whirling Cups and Other Instruments of Worship from the Post-Industrial Age. Het zou echt alles kunnen zijn: van een paar woorden tot pagina’s vol poëzie. Misschien is het wel een lied. De bijdrage van Elif Shafak heet The Last Taboo. De titel suggereert veel en is geladen met emotie. Ik kan me voorstellen dat het een controversieel en politiek werk zal zijn.’

De eerste twee boeken van de Future Library zijn Engelstalig. Het boek van Sjón is IJslands en van Elif Shifak is het onbekend of haar werk in het Engels of Turks is geschreven, omdat ze in beide talen schrijft. ‘Diversiteit is een belangrijk onderdeel van het project. Natuurlijk wil ik dat alle auteurs een oprechte connectie met het project hebben, maar ik hoop dat ze die allemaal anders uiten: met hun unieke stijl en stem. Mijn droom is dan ook dat er honderd schrijvers van over de hele wereld deelnemen en samen een rijke variatie van talen, stijlen en geluiden vormen.’

Alle manuscripten worden bewaard in de nieuwe bibliotheek in Oslo die in 2020 opent. ‘Samen met een architect ben ik er een kamer voor aan het ontwerpen die wordt gebouwd van de bomen die in het bos zijn gekapt. Het wordt heel minimalistisch. De boeken komen in laden te liggen en bevatten enkel de naam van de auteur, het jaar en de titel. Bezoekers kunnen ernaar kijken en zich voorstellen wat er aan de binnenkant zit.’ De digitale kopie gaat naar het stadsarchief, en zal door de jaren heen worden overgezet, aangezien de technologie zal veranderen.

Schitterend mysterie
Op 31 augustus werden The Future Library-auteur voor 2019 bekend gemaakt: de Zuid-Koreaanse Han Kang (1970). Paterson is verguld met haar deelname en kijkt alweer uit naar het jaarlijkse ritueel: ‘Het is zo’n ontzettend speciaal en emotioneel moment. Ik heb een kind dat bijna één jaar is. Hij was er dit jaar voor het eerst bij en ik stel me graag voor dat hij deel is van de generatie die oud genoeg wordt om de boeken te lezen. De bibliotheek zal met hem meegroeien. De bomen zijn al dertig centimeter, en over twintig jaar zullen ze al tot onze schouders komen. Het meest fundamentele is dat het project overleeft. We hebben nog 96 jaar te gaan en tijdens het proces zal de wereld veranderen. Er zullen mensen van de trust overlijden en nieuwe mensen zullen deelnemen. Ik denk veel na over het feit dat ik zelf ook zal sterven tijdes het project. Die kant vind ik confronterend, maar tegelijkertijd is het mysterie ervan ook juist zo schitterend. Ik heb geen idee wie de mensen zullen zijn die zich in 2114 in het bos verzamelen. De meesten van hen zijn nog niet eens geboren. Dat vind ik magisch. We maken iets voor mensen die nog niet bestaan, maar we denken aan hen omdat zij de toekomst zijn.’ Paterson beseft dat er veel onzeker is, door de klimaatverandering en de wereldproblematiek, maar ze heeft hoop voor de toekomst en ze wijst ernaartoe met bomen, verhalen en verbeelding:

‘Het is ongelooflijk om te denken aan alles wat er in de laatste honderd jaar is veranderd, maar boeken zijn nog hier. Ze hebben zelfs nog dezelfde vorm als een eeuw geleden! Ik wil geloven dat dat standhoudt. Dat wij - mens en natuur - standhouden, een flinke sprong voorwaarts.’


Dit interview verscheen in het herfstnummer van See All This 2018.